Bezkres przestworzy

Gustaw Andrzej Mokrzycki
Jerzy Rudlicki
Igor Sikorsky
Frank Piasecki
Zbysław Ciołkosz
Mieczysław Gregory Bekker
Stanisław Wojciech Rogalski

Stany Zjednoczone w dużej mierze stały się światową potęgą gospodarczą dzięki rozwojowi w kraju najnowocześniejszych gałęzi przemysłu, zwłaszcza lotniczego i kosmicznego. Po II wojnie światowej polscy inżynierowie pochodzący z Ukrainy brali czynny udział w opracowywaniu najnowocześniejszych projektów samolotów. Jedną z tych postaci był Gustaw Andrzej Mokrzycki (1894-1992), inżynier mechanik. Wynalazł metodę automatycznej kontroli stabilności lotu, którą po raz pierwszy zastosowano w naddźwiękowym bombowcu B-70. System ten był również używany w B-52, strategicznym bombowcu dalekiego zasięgu z napędem odrzutowym. Pionierska konstrukcja Mokrzyckiego została uznana za wielki krok naprzód, zarówno dla lotnictwa wojskowego, jak i cywilnego. Mokrzycki urodził się we Lwowie. Studiował tam na wydziale budowy maszyn i obronił doktorat. Pod koniec II wojny światowej wyemigrował do USA. W 1951 został mianowany dyrektorem Wydziału Doświadczalnego Centrum Testów Lotniczych USAF w Bazie Sił Powietrznych w Edwards w Kalifornii, będącą drugą co do wielkości bazą lotnictwa wojskowego w USA. Po reorganizacji ośrodka dołączył do Northrop Space Laboratories, gdzie pracował jako specjalista od kontroli rakiet i namierzania celów. Baza lotnicza Edwards jest siedzibą Centrum Testów Sił Powietrznych, Szkoły Pilotów Testowych Sił Powietrznych oraz Centrum Badań Lotniczych Armstrong NASA. Baza jest również miejscem wielu działań testowych prowadzonych przez komercyjny przemysł lotniczy.

Republic Aviation Corporation była jednym z najważniejszych amerykańskich producentów samolotów XX wieku. Jej siedziba mieściła się na Long Island w stanie Nowy Jork. Grupa była pierwotnie znana jako Seversky Aircraft Company i była odpowiedzialna za projektowanie i produkcję wielu samolotów wojskowych. Wśród jej projektantów był Jerzy Rudlicki (1893–1977), polski pilot i inżynier lotnictwa. Urodził się i wykształcił w Odessie i jest najbardziej znany z wynalezienia i opatentowania ogona w kształcie litery V. Jednym z najbardziej znanych samolotów wykorzystujących tę innowację jest F-117 Nighthawk. Już jako młody student Rudlicki skonstruował siedem szybowców i otrzymał dyplom z wyróżnieniem na Odeskim Państwowym Uniwersytecie Politechnicznym. W czasie I wojny światowej Rudlicki służył jako pilot w rosyjskich siłach lotniczych. Walczył także w wojnie polsko-bolszewickiej, latając nad wschodnimi ziemiami dawnej Rzeczypospolitej. Za swoje bohaterstwo Rudlicki został odznaczony Krzyżem Walecznych. W okresie międzywojennym był głównym konstruktorem Zakładów Mechanicznych Samolotów E. Plage i T. Laśkiewicz w Lublinie, pierwszego polskiego producenta lotniczego. Jego najpopularniejszą konstrukcją był samolot łącznikowo-obserwacyjny R-XIII Lublin. W 1945 rozpoczął współpracę z Republic Aviation. Udało mu się to dzięki znajomości z czasów carskiej Rosji z Aleksandrem Kartvellim, gruzińskim imigrantem i głównym konstruktorem firmy. Rudlicki skonstruował kontrolowane dysze wylotowe dla General Electric J85, jednego z najbardziej udanych i najdłużej używanych wojskowych silników odrzutowych. Rudlicki brał udział w rozwoju samolotu F-84 Thunderjet, który był myśliwcem-bombowcem. Thunderjet stał się głównym samolotem szturmowym USAF podczas wojny koreańskiej (1950-1953). Był to pierwszy myśliwiec zdolny do tankowania w locie i przenoszenia broni jądrowej. 

Ludzie ze wschodnich ziem dawnej Rzeczypospolitej pomogli również zdecydowanie w projektowaniu śmigłowców w USA. Pierwszy śmigłowiec, który wzniósł się nad USA, został zaprojektowany w 1939 roku przez Igora Sikorsky’ego (1889-1972), Rosjanina pochodzenia ukraińskiego, który zyskał status legendy w dziedzinie rozwoju śmigłowców. Sikorsky urodził się w Kijowie i mieszkał tam do 1912 roku. Jego przodkowie byli członkami ruskiej szlachty na Wołyniu, którzy osiedlili się pod Kijowem po powstaniach kozackich w drugiej połowie XVII wieku. W 1933 Sikorsky powiedział: 

„Moja rodzina, pochodząca ze wsi w obwodzie kijowskim, gdzie mój dziadek i pradziadek byli księżmi, jest czysto ukraińskiego pochodzenia. Uważamy się jednak za Rosjan, ponieważ był on częścią Rosji, a Ukraińcy byli integralną częścią Rosji, tak jak Teksas czy Luizjana są integralną częścią Stanów Zjednoczonych.” 

Sikorsky zapisał się do Kijowskiego Instytutu Politechnicznego i założył firmę produkującą samoloty. W Kijowie w 1909 roku Sikorsky zaprojektował H-1, pierwszy prototyp śmigłowca. Na początku I wojny światowej firma Sikorskiego rozkwitła. Sikorsky zaprojektował serię samolotów Ilja Muromiec, będących pierwszymi na świecie czterosilnikowymi samolotami pasażerskimi i bombowcami. Seria samolotów została nazwana na cześć Ilii Muromiec, bohatera ruskiej mitologii. Według legendy, Muromiec otrzymał nadludzką siłę od umierającego rycerza. Wyzwolił miasto Kijów od Idoliszcze, mitologicznego potwora i służył księciu Włodzimierzowi I Wielkiemu. Bronił także Ukrainy przed najazdami koczowników. Naukowcy próbują zidentyfikować jaka postać historyczna mogła stanowić inspirację dla Ilji Muromca. Głównym kandydatem jest Ilja Pieczerskij, mnich z Ławry Kijowsko-Peczerskiej, wielkiego kompleksu klasztornego w Kijowie, który żył w XII wieku. Ilja Muromiec pojawił się w źródłach historycznych z XVI wieku opisany przez Filona Kmitę, ruskiego arystokratę z Wielkiego Księstwa Litewskiego, którego lenno znajdowało się w Czarnobylu na Ukrainie.

Po rewolucji Igor Sikorsky uciekł z ojczyzny do USA. W Connecticut założył firmę Sikorsky Aircraft, która do dziś jest jednym z wiodących światowych producentów śmigłowców. Dyziedzictwo Sikorsky’ego jest bardzo cenione w USA i na Ukrainie. W 2011 roku rada miasta Kijowa na wniosek ambasady USA, nazwała jedną z ulic imieniem Sikorsky’ego. W 2016 roku Narodowy Techniczny Uniwersytet Ukrainy został nazwany na cześć swojego byłego studenta Sikorsky’ego. Natomiast w 2018 r. rada miasta Kijowa oficjalnie zmieniła nazwę lotniska w Żulanach na Międzynarodowy Port Lotniczy Kijów im. Igora Sikorskiego.

Drugi śmigłowiec, który wystartował w USA został zaprojektowany przez Franka Piaseckiego (1919-2008), amerykańskiego pioniera lotnictwa pochodzenia polskiego. Urodził się on w Filadelfii w stolicy Pensylwanii. Jego ojciec pochodził z małej wioski położonej niedaleko Grodna, natomiast matka wyemigrowała do USA z Galicji Wschodniej. Piasecki był pionierem projektów śmigłowców z wirnikiem tandemowym i stworzył koncepcję „śmigłowca złożonego”. W 1940 roku założył Piasecki Helicopter Corporation z siedzibą w Filadelfii. Opuścił ją w 1956 roku i założył nową firmę Piasecki Aircraft, również z siedzibą w Pensylwanii. Dziś zarządzają nią jego synowie. Firma odnosiła sukcesy w różnych przetargach organizowanych przez siły zbrojne USA. Po II wojnie światowej Frank Piasecki zatrudnił Zbysława Ciołkosza (1902-1960), utalentowanego polsko-amerykańskiego konstruktora samolotów. Ukończył on Politechnikę Lwowską, a w okresie międzywojennym pracował w Podlaskiej Wytwórni Samolotów (PWS), polskim producencie lotniczym z siedzibą w Białej Podlaskiej. To historyczne miasto położone dawniej na terenie Wielkiego Księstwa Litewskiego znajduje się dziś we wschodniej Polsce. W 1937 roku PWS utworzyła we Lwowie Oddział Lwowskich Warsztatów Lotniczych. Ciołkosz zaprojektował kilka samolotów dla PWS, w tym pierwszy polski samolot pasażerski.

Polscy inżynierowie zajmowali się również projektowaniem pojazdów, które były wykorzystywane do poruszania się po powierzchni Księżyca w ramach amerykańskiego programu kosmicznego. Mieczysław Gregory Bekker (1905–1989), polski inżynier i naukowiec, znacząco przyczynił się do zaprojektowania Lunar Roving Vehicle, pojazdu kołowego, który był używany w misjach Apollo 15, Apollo 16 i Apollo 17. Bekker urodził się niedaleko Hrubieszowa w ziemi chełmskiej, zamieszkanej przez Polaków, Żydów i Ukraińców. W okresie międzywojennym Bekker stał się czołowym specjalistą w projektowaniu pojazdów wojskowych i terenowych. Był także wynalazcą nowej dyscypliny inżynieryjnej zwanej „terramechaniką”. Podczas inwazji na Polskę w 1939 r. Bekker służył w oddziale armii polskiej, który wycofał się do Rumunii. Następnie przeniósł się do Francji. W 1942 roku przyjął propozycję kanadyjskich sił zbrojnych, aby pracować dla nich jako naukowiec. Uzyskał stopień podpułkownika armii kanadyjskiej. W 1956 r. odszedł z wojska kanadyjskiego i wyemigrował do USA. Pracował jako adiunkt na Uniwersytecie Michigan oraz jako badacz w Laboratorium Pojazdów Wojskowych w Detroit. W 1961 dołączył do General Motors, gdzie był odpowiedzialny za budowę pojazdów dla programu Apollo NASA. General Motors konkurował z Grummanem, czołowym amerykańskim producentem samolotów wojskowych i cywilnych w XX wieku. W opracowanie projektu pojazdu do poruszania się po Księżycu u Grummana zaangażował się polski inżynier i konstruktor samolotów Stanisław Wojciech Rogalski (1904-1976). Rodzina Rogalskiego pochodziła z Tarnopola w Galicji Wschodniej i tam uczęszczał on do gimnazjum. Prowadził wykłady z budowy samolotów w Politechnice we Lwowie. W 1926 wraz z przyjaciółmi założył firmę produkującą samoloty RWD. Grupa wzięła swoją nazwę od pierwszych liter nazwisk założycieli. W 1949 r. Rogalski wyemigrował do USA. W latach 1954-1968 był profesorem na Uniwersytecie Princeton w New Jersey.