Łemkowski “Łowca Jeleni”
Mike Vronsky
Steven Pushkov
Nickanor Chevotarevich
- Michael Cimino| Robert De Niro | Christopher Walken
- Meryl Streep | Rutanya Alda
- George Dzundza | Kenneth Kovach | Fryderyk Chopin
Karpaty to główne góry wschodnich ziem dawnej Rzeczypospolitej, rozciągające się na ich terenach od południowo-wschodniej Polski (Łemkowszyzna) przez Ukrainę do Rumunii. Większość ich mieszkańców na wschodnich ziemiach stanowili prawosławni, a następnie greckokatoliccy Rusini karpaccy, którzy mieszkali również po drugiej stronie gór w Królestwie Węgier (Słowacja i Zakarpacie (dzisiejsza Ukraina). W okresie nowożytnym grupa ta zaczęła identyfikować się z różnymi narodami, zwłaszcza z Ukraińcami. Jednak niektórzy w południowo-wschodniej Polsce postanowili przyjąć własną tożsamość deklarując się jako Łemkowie i Ruśniacy. Na przełomie XIX i XX wieku duża część tej grupy powróciła do prawosławia. Wielu Rusinów karpackich wyemigrowało do USA, osiedlając się zwłaszcza w Ohio i Pensylwanii w regionach przemysłowych sąsiadujących z Appalachami.
Ci amerykańscy Ruśniacy i Łemkowie stali się głównymi bohaterami „Łowca jeleni”, epickiego dramatu wojennego z 1978 roku, który stał się jednym z najbardziej cenionych filmów w historii amerykańskiej kinematografii. The New York Times nazwał go „wielkim, trudnym i szalenie ambitnym filmem, który jest tak bliski bycia popularną epopeją, jak żaden film o tym kraju od czasów “Ojca chrzestnego”.
Współautorem scenariusza i reżyserem filmu był Michael Cimino (1939-2013) a głównymi bohaterami trójka przyjaciół –Mike Vronsky, Steven Pushkov i Nickanor Chevotarevich pochodzenia ruśniackiego i łemkowskiego. Pracują oni jako hutnicy i uwielbiają spędzać wolny czas, polując na jelenie w górach. Ich życie zmienia się w wyniku wojny w Wietnamie. Główne postacie zagrali Robert De Niro, Christopher Walken i John Savage, a drugoplanowe role Meryl Streep, Rutanya Alda i George Dzundza.
Ten ostatni jest aktorem polsko-ukraińskim, którego rodzice pochodzili z Galicji Wschodniej. Tymczasem Rutanya Alda pochodzi z Łotwy. Urodziła się w Rydze. Warto pamiętać, że większość terytorium Łotwy przez ponad 230 lat była częścią wschodnich ziem Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Akcja filmu rozgrywa się głównie w Clairton w Pensylwanii, robotniczym mieście położonym na południe od Pittsburgha, choć, żadna ze scen nie została tam nakręcona. Film zaczyna się od scen ślubu i wesela, które stały się ikoniczną sekwencją w kinie amerykańskim. Rzeczywisty ślub został nakręcony w katedrze prawosławnej św. Teodozjusza w dzielnicy Tremont w Cleveland w stanie Ohio. Św. Teodozjusz żył w XVII wieku. Pochodził z Podola, kształcił się w Kijowie i został arcybiskupem Czernihowa. Natomiast sceny wesela zostały nakręcone w Hali Łemkowskiej położonej w tej samej dzielnicy. Producenci zrekrutowali ponad 200 statystów i lokalny zespół. Oprócz Rusinów karpackich w tworzeniu filmu brało udział wielu innych Słowian wschodnich mieszkających w Cleveland. Ponadto kilka utworów słowiańskiej, ludowej i prawosławnej muzyki chóralnej, które tworzą ścieżkę dźwiękową filmu, zostało zaadaptowanych i zaaranżowanych przez Kennetha Kovacha, chórmistrza w katedrze św. Teodozjusza, pochodzenia rusińskiego. W jednej z najbardziej wzruszających scen filmu bohaterowie siedzący w barze słuchają Nokturnu skomponowanego przez Fryderyka Chopina (1810-1849). Chopin był światowej sławy polskim muzykiem romantycznym, urodzonym w centralnej Polsce, ale czerpiącym wiele inspiracji z folkloru ukraińskiego. Jak zauważył wybitny polski muzykolog Mieczysław Tomaszewski:” Można to uznać za paradoksalne: kompozytorzy urodzeni na Kresach pisali muzykę własną, dobarwioną – na sposób specyficzny i niepowtarzalny ludowością wśród której wzrastali – rzec można podświadomie. U Chopina utwory nacechowane klimatem ukraińskim powstawały jako wynik świadomej chęci uchwycenia charakteru jednej z odmian muzyki odczuwanej jako „polska” w owym szerokim, „jagiellońskim” rozumieniu.”