Nuklearna superpotęga

Stanisław Ulam
George Kistiakowsky
Richard Phillips Feynman
Mark Kac

• Volodymyr Antonovych
  Juliusz Słowacki

Polacy, Ukraińcy i Żydzi z ziem wschodnich Rzeczpospolitej wnieśli wielki wkład w rozwój amerykańskiej matematyki i fizyki jądrowej. Uczestniczyli w Projekcie Manhattan, który podczas II wojny światowej doprowadził do stworzenia pierwszej bomby atomowej. Źródeł tego fenomenu należy szukać w Szkole Politechnicznej we Lwowie. Instytucja ta była jednym z najważniejszych ośrodków nauki i techniki w Europie na przełomie XIX i XX wieku. W rezultacie Lwów stał się domem słynnej lwowskiej szkoły matematycznej, którą utworzyła grupa polskich i żydowskich matematyków. Często spotykali się w Kawiarni Szkockiej. Szkoła była znana na całym świecie z licznych wartościowych publikacji i szerokiego wkładu w badania matematyczne. 

Jednym z kluczowych przedstawicieli szkoły lwowskiej był Stanisław Ulam (1909-1984), wybitny uczony w dziedzinie matematyki i fizyki jądrowej. Ulam urodził się we Lwowie w zamożnej polsko-żydowskiej rodzinie bankierów i przemysłowców. Jego dziadek przygotował projekt gmachu lwowskiej Szkoły Politechnicznej, gdzie Ulam studiował matematykę. Ulam wyemigrował do USA tuż przed II wojną światową. Prawie cała jego rodzina zginęła w Holokauście. W 1943 otrzymał zaproszenie do przyłączenia się do Projektu Manhattan w tajnym Laboratorium Los Alamos w Nowym Meksyku. W 1951 Ulam i Edward Teller wynaleźli konstrukcję Teller-Ullama, która pozostaje podstawą dla wszystkich broni termojądrowych. 

W wolnym czasie Ulam uwielbiał grać w pokera. Często grał ze swoim kolegą Georgem Kistiakowskym (1900-1982), ukraińsko-amerykańskim profesorem chemii fizycznej na Harvardzie. Kistiakowsky uczestniczył w Projekcie Manhattan, a w latach 50. XX wieku był doradcą naukowym prezydenta Dwighta D. Eisenhowera. Kistiakowski urodził się na Kijowszczyźnie w rodzinie ukraińskiej. Kistiakowski miał także niemieckie korzenie ze strony matki. Jego dziadek był profesorem prawa, a ojciec profesorem filozofii prawa na Uniwersytecie Kijowskim. Wujek był ministrem spraw wewnętrznych Ukraińskiej Republiki Ludowej. Rodzina Kistiakowskiego była spokrewniona z Wołodymyrem Antonowyczem (1834–1908), wybitnym historykiem, archeologiem i archiwistą, jednym z najważniejszych ideologów ukraińskiego ruchu narodowego. Antonowycz urodził się w polskiej szlacheckiej rodzinie rzymskokatolickiej. W czasach studenckich zaczął identyfikować się jako Ukrainiec i przeszedł na prawosławie. George Kistiakowsky wyemigrował do Stanów Zjednoczonych w 1926 r., a w 1930 r. zaczął pracować na Uniwersytecie Harvarda. W 1933 r. otrzymał obywatelstwo amerykańskie. W ramach Projektu Manhattan objął kierownictwo „Wydziału X”. Był odpowiedzialny za opracowanie wysoce specjalistycznych ładunków wybuchowych potrzebnych do bomby atomowej. W latach 70. XX wieku zerwał współpracę z rządem amerykańskim w proteście przeciwko wojnie w Wietnamie i został przywódcą ruchu pacyfistycznego. 

Richard Phillips Feynman (1918–1988) był amerykańskim teoretykiem fizyki, który brał udział w Projekcie Manhattan. W 1965 roku otrzymał Nagrodę Nobla w dziedzinie fizyki za wkład w dziedzinie elektrodynamiki kwantowej. Pochodził z rodziny żydowskiej. Urodził się w Queens w Nowym Jorku. Jego ojciec przyjechał do USA z Mińska w Białorusi. Młody Feynman był pod silnym wpływem ojca, który zachęcał Richarda do zadawania „trudnych” pytań i kwestionowania „zdrowego rozsądku”. 

Mark Kac (1914–1984) był kolejnym wybitnym polsko-żydowsko-amerykańskim członkiem lwowskiej szkoły matematycznej. Przyczynił się do rozwoju prawdopodobieństwa jako nauki w USA. Jest uznawany za twórcę „probabilistycznej teorii liczb”. Kac urodził się w polsko-żydowskiej rodzinie w Krzemieńcu na Wołyniu. W mieście działało renomowane Liceum Krzemienieckie, które powstało na początku XIX wieku. Szkoła została przywrócona po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 roku, dzięki czemu Kac mógł się w nim kształcić. Juliusz Słowacki (1809-1849), jeden z najwybitniejszych polskich poetów, również urodził się w 1809 roku w Krzemieńcu. Uczył się angielskiego i był wielbicielem Tadeusza Kościuszki oraz demokratycznego, republikańskiego i federalnego systemu politycznego Ameryki. Słowacki uważał, że przyszłość należy do USA. Kac ukończył doktorat z matematyki na Uniwersytecie Lwowskim pod kierunkiem Hugo Steinhausa, ojca lwowskiej szkoły matematycznej. Wyemigrował do USA przed II wojną światową i przez kilkadziesiąt lat pracował na różnych uczelniach. Dzięki niemu Cornell University (Ithaca, Nowy Jork) stał się jednym z najważniejszych ośrodków statystyki matematycznej w USA.