Świadectwo z Mount Vernon

Julian Ursyn Niemcewicz

• Tadeusz Kościuszko
• George Washington

Julian Ursyn Niemcewicz (1758 –1841) był polskim poetą, dramatopisarzem i mężem stanu -współautorem konstytucji 3-go maja. Urodził się na Polesiu w Białorusi. Wiele prac Niemcewicza było poświęconych historii wschodnich ziem Rzeczypospolitej. Karierę publiczną rozpoczął jako doradca Adama Kazimierza Czartoryskiego, potężnego polskiego arystokraty pochodzenia litewsko-ruskiego. Podczas powstania kościuszkowskiego w 1794 r. Niemcewicz był adiutantem Tadeusza Kościuszki (1746-1816).

W 1797 r. Niemcewicz towarzyszył Kościuszce w jego podróży do Ameryki, gdzie generał zyskał sławę i szacunek, walcząc o amerykańską niepodległość. Podczas dziesięcioletniego pobytu w Stanach Zjednoczonych (z przerwą na wizytę w Polsce) Niemcewicz podróżował z Wirginii do Maine i spędził też sporo czasu w New Jersey i Nowym Jorku. Ożenił się z Amerykanką i uzyskał amerykańskie obywatelstwo. Został też wybrany na członka Amerykańskiego Towarzystwa Filozoficznego z siedzibą w Filadelfii. W 1807 r. Niemcewicz powrócił do wyzwolonej przez Napoleona Polski i został sekretarzem senatu. Po Kongresie Wiedeńskim w 1815 r. został sekretarzem stanu i przewodniczącym komisji konstytucyjnej w autonomicznym Królestwie Polskim znajdującym się w imperium rosyjskim. W tym okresie Niemcewicz stał się centralną postacią polskiego życia kulturalnego. Podczas nieudanego powstania listopadowego w latach 1830-1831 był członkiem rządu. 

Jeżdżąc po Stanach Zjednoczonych, napisał pamiętnik, który został opublikowany pod tytułem “Podróże po Ameryce 1797-1807″. Dokument jest szczególnie interesujący ze względu na swoją wartość historyczną. Opisuje szczegółowo kluczowy okres w procesie budowania narodu w Stanach Zjednoczonych po udanej walce o niepodległość. Niemcewicz pisał swój pamiętnik oczami obcokrajowca, który właśnie przybył do Ameryki po nieudanej walce w obronie niepodległości własnej ojczyzny.

Wiele fragmentów pamiętników Niemcewicza dostarcza niezwykle cennego wglądu z pierwszej ręki w życie George’a Washingtona (1732-1799), Thomasa Jeffersona i Jamesa Adamsa, pierwszych trzech prezydentów kraju, z którymi polscy uchodźcy byli w przyjaznych stosunkach. John Lucas, wybitny historyk amerykański pochodzenia węgierskiego, napisał, że „Opisy manier Waszyngtona, jego oblicza i majątku w Mount Vernon autorstwa Niemcewicza są źródłami pierwszorzędnymi, gdyż jego talent obserwacyjny był znakomity”. Dzięki temu prace Niemcewicza plasują się w czołówce najlepszych dzienników podróżniczych zagranicznych gości we wczesnych latach republiki amerykańskiej. Niemcewicz podziwiał sukces USA, który był jego zdaniem „owocem wolności”, którego światło „przenika najbiedniejsze chaty”. W swoich pamiętnikach pokazał, że równość, niezależność i wolność są bardzo cenione w USA. Z drugiej strony jego obraz ciemnoskórych i rdzennych Amerykanów jest realistyczny. Niemcewicz zdecydowanie z nimi sympatyzował. O straszliwym losie niewolników afrykańskich wspomina się w pamiętnikach z głębokim współczuciem. Niemcewicz uważał niewolnictwo za „obrazę godności człowieka”. Tymczasem Indianie byli dla niego prawdziwymi i prawymi panami Ameryki.

Znaczący wkład Niemcewicza w kulturę amerykańską wynika z tego, że był autorem pierwszej biografii George’a Washingtona, zatytułowanej “Krótka wiadomość o życiu i sprawach Generała Washingtona”. Uważa się, że jego opis Waszyngtona w Georgetown i Mount Vernon jest” jedną z najbardziej intymnych i ciepłych biografii tej postaci.”